nguồn gốc của tư bản cho vay là một bộ phận của tư bản công nghiệp tách ra hoạt động trong lĩnh vực lưu thông tiền tệ. sự hình thành tư bản cho vay là kết quả của sự phát triển quan hệ hàng hoá- tiền tệ đạt đến trình độ xuất hiện tư bản tiền tệ tạm thời nhàn rỗi trong khi lại có những người cần tư bản để mở rộng sản xuất hoặc thiếu tư bản lưu động... tư bản cho vay thực hiện vai trò môi giới giữa người cho vay và người đi vay là nơi tập chung, điều hoà, sử dụng hợp lý, có kết quả các nguồn vốn tiền tệ của xã hội, thúc đẩy quá trình tái sản xuất và quá trình xã hội hoá. Đặc điểm của tư bản cho vay là : quyền sỡ hữu tách rời quyền sử dụng, người bán k mất quyền sở hữu, giá cả do giá trị sử dụng quyết định, quan hệ bóc lột tư bản chủ nghĩa bị che dấu. Nếu k đi vay thì nhà tư bản công nghiệp sẽ chiếm toàn bộ giá trị thặng dư bóc lột được của công nhân sản xuất, nhưng do vay vốn nên nó phải nhường một phàn giá trị thặng dư cho nhà tư bản cho vay vì đã sử dụng tư bản của họ, vậy: hoạt động trong lĩnh vực lưu thong tiền tệ, tư bản cho vay k tạo ra giá trị và giá trị thặng dư nhưng lại được phân phối giá trị thặng dư dưới hình thức lợi tức cho vay (Z). Vậy lợi tức cho vay chính là biến tướng của giá trị thặng dư, nguồn gốc của nó là do lao động làm thuê tạo ra trong quá trình sản xuất. Thực chất lợi tức cho vay biểu hiện quan hệ bóc lột tư bản chủ nghĩa mở rộng ra trong lĩnh vực phân phối.
Nguồn gốc của tư bản thương nghiệp: tư bản thương nghiệp là cầu nỗi liền sản xuất và tieu dung, phục vụ cho quá trình thực hiện hàng hoá của tư bản công nghiệp và có vai trò quan trọng trong tái sản xuất tư bản xã hội nói chung và tư bản công nghiệp nói riêng. Tư bản thương nghiệp ứng thêm tư bản giúp nhà tư bản công nghiệp hoạt động trong khâu thực hiện giá trị thặng dư, do đó, tư bản công nghiệp không phải đầu tư bổ sung tư bản, hoặc giảm quy mô sản xuất để hoạt động lưu thong mà có điều kiện tập trung tư bản chuyên môn hoá để mở rộng sản xuất=> tư bản công nghiệp phải nhường lại một phần giá trị thặng dư cho nhà tư bản thương nghiệp. Tư bản thương nghiệp k tạo ra giá trị thặng dư, nhưng vẫn thu được giá trị thặng dư dưới hình thức lợi nhuận thương nghiệp.